1965 ਦੀ ਜੰਗ ਦੇ ਹੀਰੋ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ 111ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰੇਗੰਡ ਉੱਤੇ ਸਮਾਗਮ
1965 ਦੀ ਜੰਗ ਦੇ ਹੀਰੋ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ- ਬਰਗੇਡੀਅਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 1 ਅਕਤੂਬਰ -- ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੱਸਟ ਫਾਰ ਆਰਟ ਐਂਡ ਕਲਚਰਲ ਹੈਰੀਟੇਜ (ਇੰਟੈਕ) ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੋ 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਪੱਛਮੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਦੱਸਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਇਸ ਸਰਹੱਦੀ ਪੱਟੀ ਜੋ ਕਿ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਮੇਤ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵੱਡਾ ਇਲਾਕਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਲਾਕਾਈ ਅਖੰਡਤਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਤੇ ਅਡੋਲ ਅਗਵਾਈ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੂੰ ਰੋਕ ਲਿਆ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਮੁਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ, ਜੀ.ਓ.ਸੀ., 15 ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ। ਮਹਿਲ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵੱਲੋਂ ਸਵਾਗਤੀ ਭਾਸ਼ਣ ਉਪਰੰਤ ਡਾ. ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਜੇ.ਡੀ.ਐਸ. ਬੇਦੀ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ, ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ (ਡਾ.) ਵਿਜੇ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਡਾ: ਅਰਚਨਾ ਤਿਆਗੀ, ਸੀਨੀਅਰ ਰਿਸਰਚ ਸਕਾਲਰ ਨੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਨਰਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਕਰੀਅਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਡਾ: ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਚੈਪਟਰ ਕਨਵੀਨਰ ਵਰਿੰਦਰ ਸੰਧੂ ਅਤੇ ਹਰਬਿਲਾਸ ਰੰਧਾਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮੁੱਚੀ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਸਨ।
ਸੈਮੀਨਾਰ ਦਾ ਮਕਸਦ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਾਡੀਆਂ ਅਹਿਮ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਬੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਲਗਪਗ 400 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ 40 ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।ਇਨਟੈਚ ਦੇ ਸਟੇਟ ਕਨਵੀਨਰ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨਟੈਚ ਵੱਲੋਂ ਸਾਡੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਸਕੇ।
ਡਾਕਟਰ ਅਰਚਨਾ ਤਿਆਗੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਅਕਤੂਬਰ 1913 ਨੂੰ ਸੰਗਰੂਰ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਬਡਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ 1935 ਵਿੱਚ 5ਵੇਂ ਸਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸੈਕਿੰਡ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ।ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਬਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇਖੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਸਾਹਸ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।
ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਬਰਗੇਡੀਅਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਪਲ ਸੀ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਖੇਮਕਰਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸੀ, "ਆਸਲ ਉਤਾੜ ਦੀ ਲੜਾਈ" ਦੋ 8 - 10 ਸਤੰਬਰ 1965 ਨੂੰ ਹੋਈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਗ੍ਰੈਂਡ ਟਰੰਕ ਰੋਡ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਖੇਮਕਰਨ ਵੱਲ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜਦੋਂ 8 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ 1 ਆਰਮਡ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਗਏ, ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਵਿਛਾਏ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਏ। ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੰਨੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਰਚੇ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਦਲਦਲ ਖੇਤਰ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਂਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਪੈਟਨ ਟੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕਬਰਿਸਤਾਨ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਵਿਜੇ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਸਾਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਗੁਣ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ। .ਉਹ ਅਕਸਰ ਅੱਗੇ ਦੀਆਂ ਚੌਂਕੀਆਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੈਸਲੇ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸਦੀ ਯੋਗਤਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਫਲ ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਫਲ ਰੱਖਿਆ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਖੇਮਕਰਨ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਜਿੱਤ, ਉਸਦੀ ਫੌਜੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ।